Gdańsk historyczną stolicą Kaszub, dzięki Świętopełkowi
Na rogatkach Gdańska ustawione są żółte tablice informujące kierowców, że wjeżdżają do historycznej stolicy Kaszub. Choć tablice stoją już od kilku lat, to dla niektórych wciąż są one kontrowersyjne. Geograficznie Gdańsk leży bowiem na Kaszubach (na Pojezierzu Kaszubskim i Pobrzeżu Kaszubskim) oraz częściowo na Żuławach Wiślanych, ale dziś miasto zasiedlają przede wszystkimi potomkowie osób, które sprowadziły się tu po II wojnie światowej.
U swoich początków Gdańsk był jednak etnicznie kaszubski i zmieniła to dopiero rzeź autochtonicznych mieszkańców w 1308 roku. Co więcej - prawa miejskie Gdańskowi nadał kaszubski książę Świętopełk II Wielki, który uczynił to miasto stolicą swojego niepodległego państwa.
Świętopełk II Wielki - jeden z najważniejszych kaszubski i gdańskich władców
Świętopełk (dla Kaszubów Swiãtopôłk II Wiôldżi) pochodził z dynastii Sobiesławiców – jednej z dwóch wielkich kaszubskich dynastii, które władały kiedyś Pomorzem. Potężniejsi byli Gryfici, których państwo leżało na ziemiach obecnego województwa zachodniopomorskiego i wschodniej części dzisiejszego niemieckiego kraju związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie. Mniej potężni Sobiesławice mieli być, według jednej z teorii, potomkami Gryfitów wypędzonych na wschód: Świętobora i jego syna Świętopełka I. Ich państwo, które obejmowało tereny Pomorza Gdańskiego, było mniejsze i naprzemiennie zależne od Polaków i Niemców, a jednak to właśnie tutaj Kaszubi ostali się po dziś dzień.
Polecany artykuł:
Świętopełk II Wielki był postacią bardzo zasłużoną dla Kaszub i Gdańska, choć dość kontrowersyjną z punktu widzenia polskich podręczników do historii. Część historyków przypisuje mu odpowiedzialność za tzw. Zbrodnię Gąsawską, czyli zamach na polskiego władcę Leszka Białego w 1227 roku, po której państwo Świętopełka uzyskało niepodległość.
Będąc władcą niepodległego państwa, Świętopełk zaczął pracować na miano Wielki, które wiele wieków później nadadzą mu Kaszubi. Zaczął reformować system polityczny na Pomorzu Gdańskim – stworzył własną administrację terytorialną i wprowadził urzędy wojewody, podkomorzego, skarbnika etc.
Stolicą księstwa został Gdańsk, któremu właśnie ten kaszubski władca nadał prawa miejskie. Historycy prowadzą spór o to, kiedy dokładnie nastąpiła lokacja Gdańska. Jedni twierdzą, że bardzo wcześnie, nawet w latach 20., a inni z kolei podają, że tuż przed śmiercią księcia w latach 60. Najpóźniejszą możliwą datą jest rok 1263, w którym lubeczanie "ze względu na cześć, szacunek i prośbę prześwietnego J. Pana Świętopełka, księcia Pomorzan, jak również dla czci i prośby mieszczan miasta Gdańska" przysłali zaktualizowany kodeks swojego prawa.
Świętopełk II Wielki zmarł 11 stycznia 1266 roku w Gdańsku. Pochowany został w kościele cystersów w Oliwie. Władcę upamiętniają w Gdańsku dwa pomniki: jeden znajduje się w Parku Oliwskim, a drugi przy ulicy Szerokiej w Głównym Mieście. Imię kaszubskiego księcia nosi także jednak z gdańskich ulic. Jest on także wspominany w pieśni "Smierc Swiãtopôłka" ze zbioru pieśni "Lecë chòrankò" (1980) autorstwa kaszubskiego poety – Jana Trepczyka. Najważniejszym uhonorowaniem wydaje się jednak wzmianka o nim w kaszubskim hymnie "Zemia Rodnô": "Sambòrów miecz i Swiãtopôłka biôtczi w spòsobie Ce dlô nas ùchòwałë" (pol. "Sambora miecz i Świętopełka bitwy w gotowości Cię [ojczyznę] dla nas zachowały").
Pierścień Świętopełka II Wielkiego w Krakowie
Najważniejszą pamiątką po Świętopełku II Wielkim jest jego sygnet, który w 1885 r. został odnaleziony przez rolnika w Korzeczniku nad Notecią (wioska na granicy Kujaw i Wielkopolski). Pierścień nie wrócił jednak do Gdańska, tylko w 1910 roku podarowany Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.
W 2016 roku książęce insygnium zostało wykupione przez Muzeum Narodowe. Niestety sposób, w jaki jeden z najważniejszych kaszubskich symboli jest eksponowany, budzi ogromne kontrowersje.
Pierścień Świętopełka prezentowany... do góry nogami
Pierścień kaszubskiego władcy umieszczono w Galerii Rzemiosła Artystycznego w Muzeum Narodowym w Krakowie, co samo w sobie jest przez niektórych odczytywane za uwłaczające godności tego insygnium. Pisze o tym m.in. znany działacz kaszubski Mateùsz Titës Meyer, który kilka miesięcy temu wybrał się do Krakowa, by zobaczyć pierścień na własne oczy.
To jednak nie wszystko. Pierścień władcy jest bowiem prezentowany do góry nogami. Na sygnecie umieszczony został herb Świętopełka, czyli lilia, oraz napis: ANVLVS SVAT. Swojego pierścienia książę używał m.in. jako pieczęci. Mateùsz w swojej relacji opisuje, jak bardzo uderzyło go to, co zobaczył w muzeum.
Jeden z najważniejszych symboli narodowych Kaszubów powinien być prezentowany godnie, we właściwy sposób i we właściwym miejscu. Nie potrafię pogodzić się z tym, jak to w tej chwili wygląda…
- napisał na FB.
Komentarz Muzeum Narodowego w Krakowie
Skontaktowaliśmy się z rzeczniczką Muzeum Narodowego w Krakowie, panią Izabelą Rak, i poprosiliśmy ją o wyjaśnienie sytuacji.
"Pierścień Księcia pomorskiego Świętopełka II Wielkiego jest elementem ekspozycji stałej w Galerii Rzemiosła Artystycznego w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie. W zbiorach Muzeum jest już od 1910 roku, złożony jako dar Bronisławy Borodziczówny, za pośrednictwem Edmunda Załęskiego" - pisze rzeczniczka.
"Obecnie pierścień znacząco wzbogaca salę z zabytkami średniowiecznymi. Znajduje się w gablocie m. in. z relikwiarzem włocławskim tzw. kruszwickim, jednym z najcenniejszych przykładów średniowiecznego rzemiosła artystycznego w polskich zbiorach. Stan zachowania tych muzealiów jest regularnie monitorowany i sprawdzany przez konserwatorów. Możemy zapewnić, że miejsce jest odpowiednio zabezpieczone i prestiżowe do eksponowania tak znamienitego zabytku" - czytamy dalej.
Po naszej interwencji muzeum przeprasza
W odpowiedzi na nasze zapytanie rzeczniczka przeprosiła w imieniu Muzeum Narodowego w Krakowie i zapewniła, że pierścień jest już prezentowany godnie.
Bardzo przepraszamy, ale w wyniku cyklicznego sprzątania gabloty, pracownik omyłkowo ułożył pierścień niezgodnie z układem heraldycznym. Obecnie pierścień jest prezentowany we właściwy sposób
- napisała Izabela Rak.
Rzeczniczka muzeum zapewniła nas również, że MN zdaje sobie sprawę, jak ważny dla Kaszubów jest ten artefakt.
"Warto wspomnieć, że Galeria Rzemiosła Artystycznego powstała w 1998 roku według scenariusza pp. kustoszek Stanisławy Odrzywolskiej i Marii Taszyckiej. Koncepcja wystawy powstała jeszcze na początku lat 90. XX w. Obecność pierścienia Świętopełka II Wielkiego była oczywista, ze względu na jego rangę, ale też współpracę kustosz Stanisławy Odrzywolskiej z p. Lechem Bądkowskim, autorem opracowania o pierścieniu (skan dedykacji w załączniku). Podczas swoich wizyt w Muzeum w latach 70. XX w. p. Lech Bądkowski podkreślał wyjątkową rolę pierścienia dla społeczności kaszubskiej i wskazywał na konieczność jego stałej ekspozycji" - czytamy.
Postacie historyczne, politycy i celebryci. Oto znani Kaszubi [GALERIA]
