Bliskość 1 listopada czyli uroczystości Wszystkich Świętych obchodzonej w Kościele Katolickim oraz popkulturowego Halloween nie jest przypadkowa. Tu pojawia się pytanie - co było pierwsze? Jak w wielu świętach katolickich, Kościół przejął daty, które były powszechne w kulturze na długo przed kalendarzem liturgicznym. Kult zmarłych, wspominania i wracanie do czasów ich życia było obecne od zawsze.
Wszystkich Świętych było bowiem kiedyś obchodzone... wiosną. Ten termin jednak z kilku powodów musiał zostać zmieniony.
Polecany artykuł:
Historia Dnia Wszystkich Świętych
Chrześcijanie szczególną pamięcią otaczali najpierw pierwszych męczenników. To właśnie ich wspomnienie dało początek uroczystości wszystkich świętych. Najpierw wspominano tych, któzy umarli śmiercią męczeńską za wiarę, później to powtarzanych w litaniach imion dodawano tych, którzy wykazywali się szczególnie dobrą opinią, co było prawzorem "świętych". W rocznicę śmierci, która dla chrześcijan jest dniem narodzin dla nieba, już w starożytności chrześcijańskiej odprawiano Eucharystię na grobach męczenników i czytano opisy ich męczeństwa. Różne wspólnoty wspominały bliskich sobie przodków i męczenników.
Skąd wzięła się data Wszystkich Świętych? Święto zmarłych nie zawsze obchodzono jesienią
Źródła historyczne podają daty wiosennych obchodów: w różnych Kościołach wschodnich prowincji Cesarstwa Rzymskiego, wprowadzano w IV wieku. Ich daty były zróżnicowane lokalnie, ale najczęściej przypadały w okresie Wielkanocy. Efrem Syryjczyk zanotował, że w połowie IV wieku, w Edessie obchodzono wspomnienie wszystkich męczenników 13 maja. Według kalendarza z Nikomedii z IV wieku, przypadało ono na pierwszy piątek po Wielkanocy. Ten termin przyjął w V wieku Kościół perski, zachował się on współcześnie w kalendarzu Kościoła chaldejskiego.
Jak podaje Wikipedia: Według części świadectw z VII wieku, obchody ku czci wszystkich świętych przeniesiono na święto ku czci apostołów Piotra i Pawła, 28 czerwca, lub dzień następny po tym święcie. Inne świadectwa informują, że w VII wieku obchodzono wspomnienie wszystkich męczenników 13 maja, a dało temu terminowi początek przeniesienie przez papieża Bonifacego IV relikwii najbardziej czczonych męczenników do panteonu.
To właśnie wiosną obchodzono pierwsze wspomnienia Wszystkich Świętych. Gdy do Rzymu zaczęli wędrować chrześcijanie był jednak ważny powód, by zmienić datę. W maju panował powszechny głód, brak pożywienia, kończące się zapasy - to nie sprzyjało godnemu świętowaniu, a pielgrzymki były okraszane śmiercią.
Dlaczego świętujemy 1 listopada?
Świętowanie 1 listopada w Rzymie rozpoczęto najprawdopodobniej w roku 741. Papież Grzegorz III ufundował wówczas oratorium w bazylice św. Piotra na Watykanie.
W roku 935 papież Jan XI wyznaczył na 1 listopada osobną uroczystość Wszystkich Świętych, które miało obowiązywać w całym Kościele. Wprowadził też wigilię tego święta. W roku 1475 papież Sykstus IV ustanowił w dniu 1 listopada obowiązkową dla wszystkich wiernych uroczystość i dołączył do niej oktawę obchodów. Wigilia i oktawa zostały zniesione w roku 1955 przez papieża Piusa XII
Przedchrześcijańskie korzenie Wszystkich Świętych wskazują też na przejęcie zwyczajów celtyckich. Germanie oraz Celtowie organizowali jesienią uroczystości ku czci zmarłych zwane Samhain. Używano rówńież nazwy Sollemnitas sanctissima.
W roku 835 papież Grzegorz IV zwrócił się do cesarza Ludwika Pobożnego, aby ten wprowadził obowiązkowe obchody uroczystości sollemnitas sanctissima 1 listopada w całym cesarstwie.
Co ma wspólnego Halloween z Dniem Wszystkich Świętych?
Okazuje się więc, że katolickie święto ma więcej wspólnego z Halloween niż nam się wydaje. Oba zwyczaje związane są z jedną datą i w obu przypadkach, początkiem były wierzenia dawnych pogańskich ludów i wspomnienia ich zmarłych. Kościół Katolicki przeniósł uroczystości Wszystkich Świętych nie bez powodu na przełom października i listopada.
Polskie tradycje święta zmarłych
Do Polski święto Wszystkich Świętych dotarło już w średniowieczu za sprawą Kościoła. Część dawnych zwyczajów pogańskich zostało zaadaptowanych przez Kościół dla nowego święta. W tradycji dawnej Rzeczpospolitej najbardziej popularne były Zaduszki łączące się z wieloma ludowymi uroczystościami. To właśnie obrzędy związane z nimi Adam Mickiewicz opisał w „Dziadach”.
