Kaszubi w Kanadzie. Migracja rozpoczęła się w XIX wieku
Pierwsi Kaszubi przypłynęli do Kanady w 1858 roku. Do końca XIX w. już kilkanaście tys. Kaszubów zamieszkiwało wyżynę Madawaska w Górnej Kanadzie (dziś południowo-wschodnie Ontario).
Ci pierwsi osadnicy z Kaszub wywodzili się z Kartuz, z okolic Bytowa i Kościerzyny, a w Kanadzie zajmowali się karczowaniem puszczy. Zajmowali także działki przy drodze Ottawa–Opeongo; w osadzie Hagarty (dziś Wilno - nazwę nadali polscy księża) i zakładali tam swoje gospodarstwa.
Kazimierz Ickiewicz w książce "Kaszubi w Kanadzie" (1981 rok) opisuje, że ziemie ojczyste opuszczano "grupami sąsiedzkimi, gdyż chciano w nieznanych warunkach znajdować oparcie we wspólnotach". W ten sposób struktury sąsiedzkie zachowano nawet za wielką wodą.
Co ciekawe - kanadyjski region, który migranci wybrali sobie do życia, pod wieloma względami przypomina Kaszuby.
Kaszubscy osadnicy żyli w izolacji od innych Kanadyjczyków, dzięki czemu zachowali swój ojczysty język kaszubski i kaszubskie zwyczaje.
Po 1945 roku społeczności kanadyjskich Kaszubów została zasilona o kolejnych migrantów z tego regionu - tzw. dipisów, czyli m.in. osoby wywiezione w czasie II wojny światowej na przymusowe roboty do III Rzeszy.
David Schulist z Kanady: Jesteśmy Kaszubami
Udało mi się porozmawiać z Davidem Shulistem, który jest w pewnym sensie reprezentantem kaszubskiej wspólnoty w Kanadzie. David, jak sam mówi, jest przedstawicielem ostatniego pokolenia kanadyjskich Kaszubów, którzy mówią po kaszubsku. "Kanadyjski Remus", jak sam siebie nazywa, nawiązując do kaszubskiej epopei narodowej "Życie i przygody Remusa", jest bardzo aktywny w sieci, prowadzi własny podcast i często odwiedza ojczyznę swoich przodków w Europie.
Pytam Davida o to, ilu Kaszubów żyje w Kanadzie oraz ilu z nich wciąż mówi po kaszubsku.
Trudno powiedzieć dokładnie, ale około 30 tysięcy Kaszubów mieszka w Kanadzie. Po kaszubsku mówi jednak jedynie około 200 z nich. My jesteśmy ostatnim pokoleniem, które zna ten język. Nasza młodzież nie uczy się języka kaszubskiego. Szło nam bardzo dobrze, ale byliśmy odseparowani od Kaszub przez 165 lat
- mówi Kanadyjski Remus.
Mówię Davidowi, że to ogromna szkoda, że język kaszubski zanika w społeczności naszych kanadyjskich krewniaków. On jednak nie uważa tego za duże zagrożenie. Twierdzi, że kanadyjscy Kaszubi pozostaną Kaszubami nawet wtedy, gdy będą mówić tylko po angielsku. Jego zdaniem bardziej powinienem się martwić o Kaszubów w Polsce, którzy polonizują się w zastraszającym tempie.
Kanada to państwo wielu narodów. Nie martw się o naszą młodzież w Kanadzie, która nie mówi w tym języku. Powinieneś martwić się o dzieci na Kaszubach. Tak, są u Was szkoły, które uczą naszego języka, ale kiedy dzieci wracają do domu, to i tak nie mają z kim rozmawiać. Większość rodziców i dziadków straciła ten język. Rozumiem, że to dlatego piszesz swój artykuł i książki po polsku. Większość Kaszubów na Kaszubach nie rozumie swojego ojczystego języka. To dopiero jest bardzo smutne
- twierdzi David.
Rzeczywiście, słowa Davida znajdują potwierdzenie w rzeczywistości. Choć kanadyjscy Kaszubi w przeważającej liczbie nie znają swojego języka, to są bardzo aktywni. "Mamy nasze drużyny hokejowe, curlingowe i golfowe Kashub Griffins. Nasze zespoły rywalizują z innymi narodowościami w Kanadzie" - opowiada Kanadyjczyk.
Kanadyjski Remus chwali się, że Kaszubi z Europy przysyłają mu książki o Kaszubach. "Część z nich znajduje się w naszej bibliotece w Kashub Heritage Park. Niestety wiele z nich powstaje w języku polskim, którego nie rozumiemy" - mówi.
W końcu pytam Davida, czy czuje się Kaszubą, Kanadyjczykiem, czy też może czuje jakiś związek z narodem polskim.
Jestem obywatelem Kanady i urodziłem się w Kanadzie - państwie wielu narodów. Jestem jednak w stu procentach Kaszubą. Moi przodkowie wyemigrowali z Kaszub do Kanady. Nie wyemigrowali z Polski, bo nie było jej wtedy na mapie. Nasi przodkowie nie mieli nic wspólnego z Polską. Bardzo długo wmawiano naszej społeczności polską tożsamość i dlatego dzisiaj działa to na nas jak kryptonit. Ojczyzną moich przodków są wyłącznie Kaszuby. Jestem Kaszubą, ale nigdy nie nazwałbym siebie Polakiem
- tłumaczy.
Kanadyjscy Kaszubi nie są osamotnieni w takim podejściu. Na Facebooku istnieje grupa Kashubian Nation, która skupia Kaszubów z zagranicy (obecnie liczy niecałe 6 tys. członków). Wielu z nich powtarza podobną historię - że przez dziesięciolecia błędnie przypisywano ich przodków do narodu polskiego lub niemieckiego przez to, jak granice na mapie wyglądają dziś, lub przez to, jak wyglądały w momencie, gdy ich przodkowie emigrowali. David używa w tym kontekście mocnego słowa - kolonizacja.
David potwierdza, że region, w którym osiedlili się Kaszubi w Kanadzie, przypomina krajobraz Kaszub, "Tak, kanadyjskie Kaszuby przypominają europejskie Kaszuby pod wieloma względami. Oba regiony mają wiele jezior, rzek, strumieni, dolin, pagórków. Jedyne, co zauważyłem, to to, że europejskie Kaszuby nie mają skał ani kamieni, jak na kanadyjskich Kaszubach. Nasz krajobraz tutaj, na kanadyjskich Kaszubach, jest bardziej surowy, podczas gdy krajobraz europejskich Kaszub jest łagodny" - opowiada.
Kaszubi z Kanady szukają krewnych
Choć ich przodkowie wyemigrowali stąd w XIX wieku, to kanadyjscy Kaszubi bardzo chętnie szukają swoich krewniaków na Kaszubach. Internet daje dziś możliwość choćby symbolicznego łączenia rodzin.
Wielu Kaszubów z Kanady nawiązało kontakt z krewnymi na Kaszubach, ojczyźnie ich przodków w Europie. Nasza społeczność nawiązała również partnerstwo/współpracę ze społecznością Kaszubów z gminy Lipusz. To stamtąd pochodzi większość naszych przodków, łącznie z tymi, którzy wyemigrowali w 1858 roku
- mówi mój rozmówca.
Gmina Madawaska Valley nawiązała współpracę partnerską z gminą Lipusz na Kaszubach. Chcę też poinformować, że tego lata zostałem Honorowym Obywatelem Lipusza!
Tak wyglądają kanadyjskie Kaszuby [Galeria]
David wysłał mi kilka zdjęć swojej miejscowości w Kanadzie, a także kaszubskich zespołów, które działają tam, za wielką wodą. Sami zobaczcie:
