200-letnia historia Teatru Wybrzeże. Zobacz archiwalne zdjęcia

Teatr Wybrzeże pod obecną nazwą funkcjonuje w Trójmieście już od ponad 70 lat, ale na Targu Węglowym znajduje się od ponad pół wieku, nieprzerwanie bawiąc i wzruszając mieszkańców Gdańska, Trójmiasta i Pomorza. Jednak początki gdańskiego teatru sięgają jeszcze wcześniejszych czasów - nawet XVI wieku. O instytucji teatralnej z prawdziwego zdarzenia, dysponującej własnym budynkiem, możemy mówić począwszy od 1799 roku. To wtedy rozpoczęła się budowa pierwszej siedziby teatru, dokładnie w miejscu obecnej - na Targu Węglowym przy Zbrojowni. Otwarcie budynku, zaprojektowanego przez miejskiego architekta Samuela Helda, późniejszego etatowego radcy Zarządu Miasta, odbyło się 3 sierpnia 1801 roku.

Gdańsk 1945. Tragiczny finał i długa przerwa

W latach 30. XX wieku budynek, jako główna instytucja teatralna Wolnego Miasta Gdańska, został przebudowany. Wybuch II wojny światowej i przejęcie Gdańska przez nazistów - to wszystko przyniosło tragiczny finał zarówno miastu, jak i teatrowi. W lipcu 1944 roku odbył się tam ostatni spektakl. Spalony w 1945 roku gmach aż do lat 60. XX wieku pozostawał w ruinie.

Znany nam dziś dobrze charakterystyczny, modernistyczny obiekt z dużymi powierzchniami przeszkleń od strony Targu Węglowego wybudowano dopiero w 1967 roku. 

Dziś Teatr Wybrzeże nierozerwalnie kojarzy się z Gdańskiem, jednak wiele lat jego funkcjonowania, po zniszczeniu gdańskiej siedziby, związane jest z innym ważnym trójmiejskim ośrodkiem: w 1946 roku instytucja tymczasowo została przeniesiona do Gdyni, w miejsce, gdzie dziś stoi Teatr Muzyczny. Funkcjonował tam pod nazwą Miejski Teatr Wybrzeże. W tym okresie dysponował także sceną we Wrzeszczu - w miejscu dzisiejszej Opery Bałtyckiej.

Pierwszym dyrektorem Miejskiego Teatru Wybrzeże, funkcjonującego w Gdyni, był uznawany za reformatora teatru Iwo Gall - krakowski reżyser, scenograf, pedagog, autor książki „Budowniczy tła scenicznego”, w której zebrał swoje koncepcje dotyczące teatru. Na Wybrzeże przyjechał z grupą swoich krakowskich wychowanków, wśród których byli m.in. Barbara Krafftówna, Zofia Perczyńska, Renata Kossobudzka, Bronisław Pawlik i Maciej Maciejewski.

Ambitny repertuar, wielkie nazwiska

Iwo Gall zaproponował trójmiejskiej publiczności repertuar ambitny. Na inaugurację teatru w 1946 roku przygotował „Homera i Orchideę” Tadeusza Gajcego, którego prapremiera odbyła się 20 listopada. Krakowski artysta odpowiadał nie tylko za reżyserię, ale i za scenografię. W rolach tytułowych obsadził Macieja Maciejewskiego i Zofię Perczyńską.

Kolejne inscenizacje - zaprezentowane na przestrzeni trzech kolejnych lat - to same głośne tytuły: „Balladyna” (1947) i „Maria Stuart” Juliusza Słowackiego (1949), „Wiśniowy sad” Antoniego Czechowa (1949) i przedstawienie, o którym w tamtym okresie najwięcej się mówiło: „Jak wam się podoba” Williama Szekspira (1947), które zdaniem zarówno krytyków, jak i ówczesnej publiczności w doskonały sposób połączyło tradycję elżbietańską z nowoczesnością.

W 1949 roku Iwo Gall opuścił Trójmiasto. Po jego odejściu występowali tu m.in. Zbigniew Cybulski, Kalina Jędrusik, Jerzy Goliński, Leszek Herdegen i Bogumił Kobiela. Młodzi aktorzy, absolwenci krakowskiej PWST, przyjechali do Gdyni w 1953 roku z Lidią Zamkow, która została kierownikiem artystycznym Miejskiego Teatru Wybrzeże.

Powrót do Gdańska

Teatr w Gdyni funkcjonował aż do 1966 roku, pod różnym kierownictwem, do momentu, kiedy oddano do użytku nową siedzibę na Targu Węglowym. Zrealizowano ją według projektu Lecha Kadłubowskiego - modernistyczna bryła z ogromnymi powierzchniami przeszkleń doczekała się przezwiska „akwarium”. Uroczyste otwarcie odbyło się 7 stycznia 1967 roku.

Ten ważny etap w historii istnienia Teatru Wybrzeże zainaugurowała sztuka Romana Brandstaettera „Zmierzch demonów” w reżyserii Jerzego Golińskiego, ze scenografią Mariana Kołodzieja. Była to niezwykle odważna premiera - dramat przestrzegał przed powrotem totalitaryzmu i opowiadał o ostatnich dniach Hitlera. Dwa lata później Goliński tak skomentował decyzję o wystawieniu „Zmierzchu Demonów”: „Gdy wnet nadszedł nasz czarny rok 1968, wydźwięk sztuki okazał się proroczy”.

Otwarcie po remoncie

Obecnie budynek przy Targu Węglowym nie jest dostępny dla widzów - mają oni do dyspozycji położone po sąsiedzku, przy ulicy Teatralnej, inne gdańskie sceny Teatru Wybrzeże: Starą Aptekę i Malarnię, a także Scenę Kameralną im. Joanny Bogackiej w Sopocie (plus w sezonie Scenę Letnią w Pruszczu Gdańskim).

Budynek Dużej Sceny przechodzi pierwszą w historii kompleksową modernizację, dzięki której stan techniczny obiektu będzie spełniał współczesne standardy i oczekiwania widzów. Zakres praz obejmuje m.in. przebudową widowni, foyer i urządzeń mechaniki sceny. Planowane otwarcie odbędzie się jesienią 2023 roku.

Jesteś świadkiem ciekawego zdarzenia w waszej okolicy? A może chcesz poinformować o trudnej sytuacji w Twoim mieście? Czekamy na zdjęcia, filmy i gorące newsy! Piszcie do nas na: redakcja.trojmiasto@eska.pl