Wykopano tysiące artefaktów na terenie Westerplatte. Blisko połowa o dużej wartości naukowej

Badania archeologiczne na półwyspie Westerplatte w Gdańsku były prowadzone na obszarze ponad 1,7 tys. mkw. Prace saperskie połączone z poszukiwaniem zabytków pod nadzorem archeologicznym wykonano na obszarze o powierzchni prawie 25 tys. mkw.

Muzeum podało, że w trackie zakończonego 11. etapu badań pozyskano niemalże 14 tys. zabytków, z których ponad 6,3 tys. uznano za przedmioty o dużej wartości wystawienniczej i naukowej. Są to m.in. kule armatnie i pociski muszkietowe z okresu pruskiego i wojen napoleońskich, ceramika z czasu funkcjonowania kurortu, przedmioty związane z codziennym życiem w okresie Wojskowej Składnicy Tranzytowej (WST) i wrześniowymi walkami. Interesującym odkryciem była drewniana terkotka służąca do ogłaszania alarmu gazowego znaleziona w leju po eksplozji bomby.

Archeolodzy, badając schrony stanowiska polskiej armaty polowej wz. 1902 kal. 76,2 mm (tzw. putiłówki), znaleźli na ich dnie szczątki czterech osób. Odkryte przy nich przedmioty świadczą o polskim pochodzeniu ofiar, natomiast łuski i pociski wskazują na Niemców jako sprawców. Na podstawie analizy archeologicznej i antropologicznej ustalono, że ofiary zaprowadzono do zagłębionych w ziemi pozostałości po schronach, gdzie wykonano egzekucję, następnie zwłoki zasypano. Z uwagi na okoliczności zbrodni ekshumacja szczątków odbywała się pod nadzorem prokuratora IPN.

Jak podali muzealnicy, znalezienie schronów pozwoliło na dokładne ustalenie lokalizacji stanowiska polskiej armaty polowej i rozpoznanie szczegółów jego konstrukcji.

Archeolodzy przebadali również jeden z lejów po eksplozji bomby lotniczej zrzuconej przez Luftwaffe 2 września 1939 r. Jego zasypisko było wypełnione licznymi przedmiotami. Jak wskazano, są one cenne pod względem naukowym, historycznym i wystawienniczym.

Podczas badań prowadzonych w ramach prac poprzedzających budowę odcinka drogi prowadzącej do budynku elektrowni, odsłonięto ślady pierwszego zagospodarowywania tego rejonu. Prawdopodobnie w latach czterdziestych XIX w., by zatrzymać proces przemieszczania się wydm i zabezpieczyć kanał portowy przed zapiaszczaniem, obszar ten obsadzono roślinnością. Nasadzenia jednak się nie przyjęły i zostały przysypane wydmowym piaskiem. Zarejestrowano również relikty budynków z okresu kurortu i WST oraz odkryto szczątki żołnierza Armii Czerwonej poległego w marcu 1945 r.

W trakcie prac saperskich połączonych z poszukiwaniem zabytków pod nadzorem archeologicznym zarejestrowano pozostałości ogrodzenia oddzielającego strefę kolejową od ściśle strzeżonej wojskowej strefy WST. Zlokalizowano także miejsce, w którym polscy obrońcy doprowadzili do eksplozji cysterny wypełnionej łatwopalnym benzolem, udaremniając niemiecki plan podpalenia Składnicy.

W trakcie prac zlokalizowano i przekazano do zneutralizowania 356 przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego: pociski artyleryjskie kal. 20–88 mm, pocisk rakietowy kal. 150 mm, granaty ręczne i moździerzowe oraz elementy amunicji strzeleckiej.

Muzeum podało, że badania trwały od 10 maja do 7 listopada 2024 r. Zapowiedziano, że na początku wiosny ruszy kolejny - 12. etap badań archeologicznych na Westerplatte.

Badania archeologiczne na terenie półwyspu Westerplatte prowadzone są od 2016 roku. W ramach poprzednich badań szczegółowo przebadano obszar ponad 7,5 tys. m kw. i oczyszczono z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych ponad 13,5 ha.

Przeprowadzono również nadzór archeologiczny nad budową cmentarza Żołnierzy Wojska Polskiego, modernizacją i przystosowaniem budynku byłej elektrowni Wojskowej Składnicy Tranzytowej do celów wystawienniczych oraz nad budową punktu obsługi ruchu turystycznego w części w granicach WST.

W efekcie pozyskano ponad 82 tys. zabytków, w tym 32 tys. artefaktów o dużej wartości historycznej, ekspozycyjnej i naukowej, obrazujących burzliwą historię półwyspu od połowy XVII do XX w. Znaczną część pozyskanego zbioru stanowią przedmioty związane ze służbą żołnierzy polskich na Westerplatte i walkami prowadzonymi w trakcie obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej.

W 2019 r. w trakcie badań odnaleziono mogiły dziewięciu polskich żołnierzy. Część z nich zginęła w zbombardowanej 2 września 1939 r. przez Luftwaffe wartowni nr 5, pozostali polegli w innych częściach półwyspu. Współpraca Muzeum II Wojny Światowej z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie oraz z pionem śledczym Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku zaowocowała genetyczną identyfikacją siedmiu osób.

W 2022 r. zorganizowano uroczystości pogrzebowe, w trakcie których obrońcy WST spoczęli na nowym cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte.